Strategische beslissingen gaan per definitie over morgen en hebben vergaande consequenties voor de toekomst. Dat betekent dat we rekening moeten houden met onvoorspelbare veranderingen op het gebied van technologie, demografie, economie, globalisering en ecologie. Dat is voor de Nederlandse overheid (en iedere andere organisatie) een reden om goed voorbereid te zijn op verschillende mogelijke toekomstscenario’s. Immers, regeren is vooruitzien.

Het Ministerie van Justitie wil zicht hebben op mogelijke ontwikkelingen in de toekomst die op de lange termijn invloed kunnen hebben op de beleidsterreinen van Justitie. Daartoe is in 2006 een uitgebreide toekomstverkenning uitgevoerd onder de titel ‘Justitie over morgen: scenario’s en strategieën voor 2015’, met als doel om de toekomstgerichtheid van de departementen te vergroten. Trends en onzekerheden werden gedefinieerd en op basis van de twee belangrijkste ‘kernonzekerheden’ (vraag naar sociale veiligheid en internationalisering) werden vier scenario’s ontwikkeld. De scenario’s schetsen plausibele toekomstbeelden van de ontwikkelingen in de omgeving waarmee Justitie in de komende jaren mee te maken kan krijgen.

Scenario’s zijn geen doel op zich, maar een hulpmiddel bij strategieontwikkeling. Door zich mogelijke scenario’s voor te stellen, kan Justitie inventariseren wat passende beleidsreacties zijn. Stel dat ontwikkelingen zich langs de lijn van scenario X voltrekken, welke maatregelen zouden dan nu op de verschillende beleidsterreinen moeten worden genomen of moeten worden voorbereid? Deze inventarisatie heeft geleid tot een aantal strategische opgaven.Wat deze strategische opgaven laten zien, is dat de beleidsmaatregelen die Justitie kan nemen, deels, scenarioafhankelijk zijn.

De strategische opgaven leidden tot de ontwikkeling van een monitormechanisme waarmee ontwikkelingen in de omgeving van Justitie systematisch worden gevolgd. De ontwikkeling van dit monitormechanisme, of early warning system, geeft antwoord op de vraag: “Welke empirische bronnen zijn er die, ieder voor zich of in onderlinge samenhang, een aanwijzing geven over in welk scenario we ons bevinden en welk ontwikkelingspad of combinaties van ontwikkelingspaden, zoals getypeerd in de scenario’s, zich daadwerkelijk lijken te ontvouwen?”

De ontwikkeling van dit monitormechanisme laat zien hoe de scenariomethode een middel is om te achterhalen welke ontwikkelingen bestuurders moeten monitoren om veranderingen in de (toekomstige) omgeving mee te nemen in strategie. De Ruijter Strategie heeft het WODC van het Ministerie van Justitie ondersteund bij het definiëren van de scenario’s en vervolgens het monitormechanisme ontwikkeld. In april 2010 verscheen in Futures het artikel “Monitoring the future. Building an early warning system for the Dutch Ministry of Justice” .

Meer weten over dit artikel? Bel Jolanda van Heijningen op (020) 625 02 14 of mail naar jolanda@deruijter.net